10.9 C
Santa Comba
sábado, marzo 23, 2024

Moraime 1294. El valioso documento Benlloch


«Recaudación de rentas de vestiaría del Monasterio de Moraime. Un documento del año 1294» es un trabajo de uno de nuestros grandes medievalistas, José Enrique Benlloch del Río, publicado en la revista Nalgures (Tomo XIX, 2022).

Este artículo nace de la lectura del texto original, escrito en cuatro hojas de papel, conservadas en el Archivo Histórico Diocesano de Santiago. En ellas se recogen una serie de datos económicos del vestiario, el monje encargado de las provisiones de lechos y vestiduras, que, según la persona que las redactó, son pertenecientes a un pergamino desaparecido y datado en el año 1294.

La copia actual es posterior a 1836, pero mantiene en sustancia el texto original, posiblemente con algunos pequeños errores de transcripción.

Según Benlloch «no consta autoría de escribano ni de otra persona, ni data de su ejecución».

«Por un lado intuimos que pudieron ser, el texto que hablamos, realizado por un monje exclaustrado del priorato de Moraime y, por otro lado, tampoco hay data tópica» indica el investigador.

Los lugares que tenían compromiso de vestuario con Moraime van desde Anllóns (Ponteceso) a Brens (Cee) o As Maroñas (Mazaricos).

El monasterio recibe rentas de numerosas parroquias de Xallas, Soneira, Nemancos, Bergantiños. Moraime mantiene la jurisdicción del siglo anterior, tras las importantes donaciones reales.

Benlloch apunta a la variedad de lo recaudado, tanto en moneda circulante de la época como en productos agrícolas.

Entre los pagos aparece el «millo», que se trataría del millo miúdo anterior al maíz americano. Se muestran variedad de monedas: mohete da gerla, sólidos alfonsinos (sueldos), moneta legionensis, dineros/denarios lionensi. 10 dineros corresponden a 8 sueldos y a un maravedí.


La cobranza establece lo correspondiente al abad y lo concerniente a los monjes. «En su conjunto, de las cuatro hojas que nos ocupan, se puede extraer, que en unidades monetarias se cobra entre los 700 y los 800 sueldos.

En alimentos, 19 tegas (o teigas, o ferrados) de trigo, 5 de castañas y 3 de otros alimentos», informa Benlloch, quien destaca como en el monasterio se da más importancia a la recaudación monetaria que a la frumentaria que ronda el 10% del tributo.

No hay aportaciones en pescado, pese a tener un puerto de mar, Muxía, que paga 60 sólidos (sueldos). «In Sancta María de Mogía, solidos LX d’Alfonsiis et / a meadade do porto, et a meadade d’arnelina de / dos octros portos qui esse moesterio ha por seus».

Otros aspectos que me parecen de sumo interés son los datos de toponimia, onomástica; o la aparición de voces en romance, en el idioma gallego que a estas alturas ya habla la población y que se reflejan en muchos documentos de Moraime desde el siglo anterior.

De hecho estamos ante un documento de incipiente gallego, pues hasta la mitad de las expresiones del texto son ya romances, no solo palabras sueltas como en los pliegos de Moraime del siglo anterior, sino construcciones enteras. Trataremos esta cuestión en otro artículo.

Aparecen una serie de nombres de personas, una relación onomástica de vecindario de los distintos lugares nombrados.
En Anllóns: Guntrode Crescúniz y su hijo Munio, Petro Ordonii, Dominico Petri, Johannes Iacome, Martino Senteyra. En Laxe: Johannes Eanes, Petro Savaschaçe, Gomarit. En Nande: dona Elvira Díaz, Johannes Eans de Revoredo, Froya.

En Cernado: Froya Moço, taleiga Ia de trigo. En Cabanela: Lopo Tinoso, Lopo Marcote.

En Verés (Rens): Petro Ordonii. En Serantes: Gimara Froyaz.

En Calo: Martín Paayz «et por seu neto».

En Serramo: «o quiñón do abbade don Petro et de seu yrmao Petro Martini»; Domingo de Bouzas, Petro Amingo.
En Carnés: Nuno y Placitum.
En Prado: Arzainundi, Johannes Ruderici.
En Añobres: Pelayo Díaz, Marina Fernández.
En Serantes (Muxía): María Martini, Johannes da Adega.
En Xurarantes, Martino Xete.
Brens: Johanne Cavalo. Minoes
(Muiños?): Dominico Soárez, Johanne Martini.
En Muxía: don Pedro de Caal, Munino Arquinel.

Tenemos un listado de nombres de lugar reflejados en el pliego, que suponen un importante aporte para la investigación toponímica.

La mayoría son identificables y siguen siendo lugares poblados hoy en día, algunos corresponden a microtopónimos o a casales hoy despoblados. Hay un Getesende en Castrelo de Vimianzo.

Un Pergano en Laxe, posible mala transcripción por Piñeiro de Serantes. En la misma zona un Vres-Urés debe ser el Rens de Nande, pues otro Verés de Ponteceso está muy alejado.

Y en el entorno de Moraime cuatro voces dudosas. Un Agrello Moure puede ser As Agreiras o en menor medida Agrodosío (Vilaseco).
Minoes un posible Os Muiños; la voz local es «muños». Fariz se puede interpretar por el Faro o Facho de Lourido, o un personal. Hay un As Lamas en el mismo concello, que puede ser Lañas (Coucieiro) o un microtopónimo Lamas.

Desconocemos la ubicación de Faval, Canedo, posibles leiras de Muxía. «Super Pumarino» nos recuerda a O Pombal, Pombaliño; pero apunto por contexto y etimología al casal de Perpombo. Y Serramo da Carvalla sería otra finca de Muxía.

TOPONIMIA
Anglones > Anllóns. Vila d’An/glones. In Sancti Felicix de An/glone, San Fiz (Félix) de Anllóns. (Ponteceso) A Coruña
Anobras. Nobras > Añobres. Moraime (Muxía) A Coruña.
Brana A. > Bardullas (Muxía)
Carnes > San Cristovo de Carnés (Vimianzo).
Castineyra > Buiturón (Muxía)
Castineyra > Castiñeira. Cambeda (Vimianzo)
Cernado > Traba, Laxe
Condus / Cundus > S. Paio de Cundíns (Cabana de Bergantiños)
Ecclesia de Calo > San Xoán de Calo (Vimianzo)
Ecclesia de Salto > Santa Maria de Salto (Vimianzo)
Ecclesia sancti Pelagii de Cundus > S. Paio de Cundíns
Figueiras > Campo (Muxía)
Figeyroa de Vigiate >Figueiroa. Buxantes (San Pedro) Dumbría. A Coruña
Jurarantes> Xurarantes, Moraime (Muxía)
Lavego > Labexo. Moraime (Muxía)
Linareas> Lañeiras, Merexo.
Lourido > Moraime (Muxía)
Moaaramen / Moyrame > Moraime (Muxía)
Rieiro > Rieiro
Peyçaes> Paizás, Vimianzo.
Pieyro>Piñeiro, Leiloio, Malpica de Bergantiños?
Plado> Prado, Moraime.
Pyeiro > Rieiro. En la parroquia de O Esto (Cabana de Bergantiños)
Revoredo, Reparate > Reboredo, Reparada, de Salto (Vimianzo). Hay Reboredo en Nande.
San Pedro de Vilar > (Zas)
Sancta María de Mogía / Mugía > Muxía
Sancta Marina de Maronas > Santa Mariña das Maroñas (Mazaricos)
Sancta Marina de Vilar Sico > Vilaseco, en Castrelo (Vimianzo)
Sancta Vaya de Donbria > Santa Baia de Dumbría
Sancti Martin de Castrello > San Martiño de Castrelo (Vimianzo)
Sancto Vicezo de Vimianço > San Vicente de Vimianzo
Sancto Jacobi de Seregia > Santiago de Cereixo (Vimianzo)
Sancto Johanne do Esto > San Xoán Bautista de O Esto (Cabana de Bergantiños)
Sancto Sebastiano de Sarrameo > San Sebastián de Serramo (Vimianzo)
Sancto Symon de Trava > San Simón de Nande. Parroquia aneja a Traba (Laxe)
Sarantes > Serantes, Moraime (Muxía).
Val de Sarantes > Santa María de Serantes, (Laxe).
Verees> Brens (Cee)
Vres>U res> Rens, Nande.

Pódeche interesar

DEJA UNA RESPUESTA

Por favor ingrese su comentario!
Por favor ingrese su nombre aquí
Captcha verification failed!
La puntuación de usuario de captcha falló. ¡por favor contáctenos!
spot_img
spot_img
spot_img

Síguenos

7,820FansMe gusta
1,661SeguidoresSeguir
1,826SeguidoresSeguir
1,220SuscriptoresSuscribirte

Últimos artigos