Rafael Lema/ Buena parte de los barcos de cabotaje que en el siglo pasado y el anterior sirvieron en los puertos de la Costa da Morte fueron construidos en los astilleros de A Telleira (Cabana) y en O Freixo (Outes), aunque también en los distintos puertos del litoral hubo pequeños astilleros de ribera y se botaron barcos. Con respecto a la pesca, de O Freixo también salió la mayoría de la flota comarcal.
Santiago Llovo- Foto Facebook Félix González
Ambos puntos siguen construyendo barcos. Entre 1859 y 1945 hay 164 armadores entre Corme y Fisterra. Las rías de Camariñas y Corcubión contratan sobre todo en O Freixo, y en la zona de Corme-Laxe se reparten los armadores entre éste punto y los carpinteros cabanenses. Santiago Llovo es un investigador de Esteiro que se ocupó de documentar la actividad de los astilleros de Outes, y otros aspectos como el salazón en la zona muradana, vinculado a la Costa da Morte, pues los catalanes de estos enclaves subieron a instalarse en las rías de Corcubión, Camariñas y Laxe en el siglo XIX.
Llovo explica que «as salgaduras dos concellos de Outes, Muros e Carnota fan un total de 65, e podémolas denominar salgaduras de tipo industrial». «Non se inclúen outras moitas de tipo artesanal e mesmo familiar que existiron sobre todo no burgo de Muros. Tampouco toco as conserveiras que son outro mundo e sobre todo procede de información máis recente» indica el investigador y explica que «polo que respecta á carpintería de ribeira» adelanta datos referidos al concello de Outes. «Os datos proceden tanto de trasmisión oral como os obtidos en arquivos públicos e privados, destacando os dos Distritos Marítimos, Arquivo Diocesano de Santiago e sobre todo o Arquivo Histórico da USC»indica el autor.
«Os referidos libros conteñen ampla información ao respecto para quen lle interese o asunto, con relación de buques, carpinteiros, árbores familiares dos cataláns» informa Llovo.
«En canto á carpintería de ribeira, eu só investiguei, de momento,as que houbo na parroquia de Esteiro, no concello de Muros, e no concello de Outes». El sobrenombre de «Berce dos carpinteiros de ribeira galegos» de O Freixo «ven de que neste concello, e máis en concreto nas parroquias de San Cosme de Outeiro e do Freixo de Sabardes houvo a maior concentración de carpinteiros e talleres de toda Galicia, e mesmo de España» indica Llovo.
«O de berce inventeino eu porque dende este Mar de Outes saíron para traballar fora moitísimos carpinteiros, establecéndose en Ferrol, Corcubión, toda a ría de Arosa, Marín, Vigo, Bouzas, lugares onde en moitos casos iniciaron sagas familiares de carpinteiros» Informa. «Outro dato curioso e que a esta zona chamábase antaño a Terra dos carpinteiros cos pes mollados», porque había tal concentración de carpinteros, que en todas las familias había a lo menos uno.
«Carpinteiros teño contabilizado preto de 200 que traballaron nuns 50 talleres ou carpinterías. Aquí se construíron 423 barcos singulares, entendendo por singulares únicamente as embarcación mercantes/cabotaxe como os galeóns, balandros, paquebotes, motoveleiros» explica el autor. «Non se inclúen deliberadamente as lanchas xeiteiras, botes, canoas, bucetas, e calquera outro barco de pesca» que multiplicarían las cifras. «Barcos como o balandro Joaquin Vieta construíronse aquí 175, e 93 paquebotes» indica Llovo.
A raíz de su libro «O Freixo de Sabardes, a Terra dos carpinteiros cos pes mollados» nació una ruta de senderismo que se llama así, «que é preciosa porque vai percorrendo o que quedan dos talleres que alí existían. Merece a pena» invita el autor.
«En canto ao tema das salgaduras/almacéns de salazón penso que teño identificados os que houbo nos concellos de Outes» en el libro «O Freixo de Sabardes. Parroquia de Esteiro». En «Memoria salgada dun Pobo» y en «Anaquiños de historia do Concello de Muros. 200 anos de salgaduras e conserveiras» analiza Muros. Y Carnota en el libro «As salgaduras de Carnota». Así abarca singladuras históricas del siglo XIX; 35 en Muros, 12 en Outes y 18 en Carnota. La primera en O Freixo en 1796